KONYA TİCARET ODASI KONYA KİTABI XVII Yüzyıl II. CİLT
GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE GÖÇLER KONYA KİTABI XVII KONYA – 2019
İMTİYAZ SAHİBİ: Konya Ticaret Odası Adına Yönetim Kurulu Başkanı Selçuk ÖZTÜRK
GENEL YAYIN YÖNETMENİ: Özhan SAY
YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ: Mustafa AKGÖL
EDİTÖRLER: Prof. Dr. Alaattin AKÖZ – Prof. Dr. Doğan YÖRÜK – Prof. Dr. Haşim KARPUZ
YAYIN KURULU: Abdullah ACIBADEM – Arif AYYILDIZ – Mustafa KARAMERCAN – Salih ÖZKAN – Teoman YILMAZ
İLETİŞİM ADRESİ: Konya Ticaret Odası Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Vatan Caddesi No:1 42040 Selçuklu/KONYA
Telefon : +90 332 221 52 94 • +90 332 221 52 95
Faks : +90 332 353 05 46
Internet : www.kto.org.tr
E-posta : [email protected] • [email protected]
ISBN: 978-605-137-759-9
• Kitabın her hakkı Konya Ticaret Odası’na aittir. • Kitapta yayınlanan yazılar, kaynak gösterilerek alınabilir. • Makalelerdeki görüş, düşünceler, görseller ve bilimsel materyallerin, hukuki sorumlulukları yazarlarına aittir.
Karaman’da Kurulan Çerkez Köyleri
Muhacirin Komisyonu tarafından 1892 başlarında Ömerözü yaylasından Karaman’a sevk edilen Çerkezler, kısa sürede Karaman’a ulaşmışlardır. Önce şehir içindeki medrese ve hanlarda geçici olarak iskân edilmişlerdir. Arkadan gelenlerle birlikte, 1892 güzünde Karaman merkezine ulaşan Çerkezlerin 180 hanede 870 nüfus oldukları ulaştıkları görülmektedir. Bunlardan 66 hanede 283 nüfus Ereğli’ye sevk edilerek Belceağaç mevkiinde yerleştirilmişlerdir. (BOA, ŞD, nr.1717/38;) Karaman’da kalanlar ise iki köyde iskân edilmişlerdir.
Eminler Köyü Çerkezleri
Çerkez Türkleri tarafından kurulmuş bir köydür. Emin isimli şahıs tarafından kurulduğu için onun hatırasına “Eminler” ismi verilmiştir.
37° 19′ 36,2712” kuzey ve 33° 5′ 58,383” doğu koordinatlarında yer alan köy, Karaman’ın kuzeybatısında bulunmaktadır. Ovalık alanda kurulan köy, Karaman’a 19,5 kilometre uzaklıktadır.
Sönmüş volkanik Karadağ’ın (2.271 metre) güney eteklerinde konumlanan köyün rakımı 1.010 metre’dir.
Kisecik, Üçkuyu (Değle), Kılbasan, Yuvatepe (Mercik), Mesudiye, Kâzımkarabekir, Karalgazi ve Demiryurt (Mandason) köyleri ile komşudur.
Köye 8 kilometre mesafeden daha yakın 4 köy bulunmaktadır. Demiryurt (Mandason) 3,91 kilometre, Yuvatepe (Mercik) 5,11 kilometre, Karalgazi 5,84 kilometre ve Kılbasan 7,72 kilometre’dir.
Köyün tarihi çok eskilere dayanmaktadır. Sönmüş volkan olan Karadağ’ın (2.271 metre) etrafında yer alan köy, tarihî bir yolun güzergâhı üzerinde yer almıştır.
Hitit imparatorluk ve Demir çağında Hatıp Kalesi- Pınarbaşı- Kızıldağ istikametini izleyen tarihî yol, buradan Süleymanhacı – Kaşoba – İslihisar – Gâvur Höyük – Mandason (Demiryurt) – Eminler – Asar – İlistra (Yollarbaşı) – Kozlubucak güzergâhı üzerinden Zallara’ya ulaşmaktaydı. Söz konusu yol, muhtemelen buradan Keben Kaya Kabartması’nın önündeki taş döşemeli yol üzerinden genellikle Silifke çevresinde aranan Ura limanına bağlanmıştır.
Eminler Höyüğü (Tescil ve Karar No: 13.11.2015 – 3269); köyün hemen bitişiğindeki dört büyük tepeden müteşekkildir. M.Ö. II. Bin yıl açısından en zengin malzeme veren höyüklerden birisidir. (Uğur ERKAN.
Eminler Höyüğü çevresinde Karamanoğulları Beyliği ile Kırım Hanı Hasan Giray ile büyük bir savaş olmuştur. Bu savaşta Kerimüddin Karaman Beyin oğullarından üç tanesi öldürülmüştür. Etrafta ki ormanlar tamamen yakılmıştır. Bölgenin toprağı halen yanık durumdadır. Özellikle höyük olan kısımlar.
Kaynaklarda burada bulunan Karamanoğulları Beyliği evlatlarından şu şekilde bahsedilmektedir.
1- KASIM BEY
Kerimüddin Karaman Bey’in oğlu, Ali, Güneri, Bedereddin Mahmud Urumseyyidi, Yahşi, Yusuf, Tanu, Zekeriya, Şemseddin I. Mehmed Bey’in kardeşi, Kasım Bey Karadağ eteklerinde Eminler Köyü höyüğündeki mezarlıkta yatmaktadır. (Kasım Bey, 1281 yılında Karamanoğlu Şemseddin I. Mehmet Bey’in Tatar Hasan Giray kumandasındaki Altınordu kuvvetleriyle Karadağ eteklerinde yapmış olduğu savaşta şehit olmuşlardır. Eminler köyü doğusundaki Üç Höyük’te, büyük Höyük üzerinde yatmaktadır.)
2- HALİL BEY
Kerimüddin Karaman Bey’in oğlu, Ali, Güneri, Bedereddin Mahmud Urumseyyidi, Yahşi, Yusuf, Tanu, Zekeriya, Kasım, Şemseddin I. Mehmed Bey’in kardeşi Halil Bey Karadağ eteklerinde Eminler köyü Höyüğündeki mezarlıkta yatmaktadır. Halil Bey, Kasım 1281 yılında Karamanoğlu Şemseddin I. Mehmet Bey’in Tatar Hasan Giray kumandasındaki Altınordu kuvvetleriyle Karadağ eteklerinde yapmış olduğu savaşta şehit olmuşlardır. Eminler Köyü doğusundaki Üç Höyük’te, Büyük Höyük üzerinde yatmaktadır.
3- ŞEMSEDDİN I. MEHMED
Kerimüddin Karaman Bey’in oğlları, Halil, Ali, Güneri, Bedereddin Mahmud Urumseyyidi, Yahşi, Yusuf, Tanu, Zekeriya ve Kasım Beyler’in kardeşi Şemseddin I. Mehmed Karadağ eteklerinde Eminler Köyü doğusundaki büyük Höyük’deki mezarlıkta yatmaktadır. (Bu şahsın mezarının Ermenek Balgusan Köyü Külliyesi’nde olduğu da söylenmektedir. Benim tespitlerimde buradaki Mehmet Bey; Sultan Alaaddin Âli (1361 – 1398 I. Murat’ın kızı Nefise Sultan ile evli idi.) oğullarından Sultan II. Mehmet’tir. (1423 – 1465)
[Bazı kaynaklarda yanındaki şehit olan kardeşleri Tanu ve Zekeriya olarak nakledilmiştir. Diğer kaynaklarda ise ısrarla ve tekraren Kasım ve Halil Bey’lerin olduğudur. ]
700 yıldan beri kesin söylenmediği için, Kerimüddin Karaman Bey’in oğlu Şemsedin I. Mehmed Bey’in mezarı üzerinde hayli ayrı ve değişik söylentiler çıkarılmış ama ciddi bir çalışma yapılmamıştır. Bölgeyi iyi tanıyan yerli ve yabancı yazarlar, biraz da okudukları kaynakların etkisi altında kalarak değişik yerler, farklı ölüm sahneleri anlatmışlar, yazmışlardır.
Bu konuda son yıllardaki tarihçi ve araştırmacılar ise, konu hakkında bilgi veren yazarlardan hangisinin anlattığı kafalarına yakın gelmişse benimseyip aktarmıştır. Şikâri’nin Karamannamesi kitabının daha gerçekçi olduğu anlaşılmaktadır.
1891 Eylülünde Karamana gelen Çerkez muhacirlerinden 66 hane Ereğli’ye gönderildikten sonra geride kalanların iskânları için yer bulmakta güçlük çekilmiştir. Çünkü daha önceden Konya’ya gelmeleri planlanmadığından, başta kaymakam olmak üzere, bütün mahalli yöneticiler hazırlıksız yakalanmışlardır. Bu durumu gören Karaman’ın köklü ailelerinden Kanaçzâdeler’den ve Mevlevi tarikatı ileri gelenlerinden iki kez Karaman belediye başkanlığı yapmış olan Ali Ramiz Çelebi, Karadağ’ın güneyinde, Eminler (Bu sırada Eminler, tarihi çok eski metrük bir köydür. 1518de 53, 1583 ‘de de 149 nefer Müslüman reâya yaşamaktaydı. Bkz.Alâattin Aköz, XVI. Asırda Karaman Kazası, Yayınlanmamış doktora tezi, Konya 1992, s.87.) mevkiindeki arazilerini muhacirlere dağıtılmak üzere bağışlamıştır. (Gülcan, Karaman, s.189.)
Çerkezlerin uzaktan akrabası olan Konya Redif taburu komutanı Miralay Mehmet Bey’in, 1891 sonlarında bizzat Karaman’a gelerek bunların iskânlarıyla bizzat ilgilenmiştir. Eminlerde kurban kesilerek yapılan tören sırasında muhacirlere önce arazi dağıtımı yapılmıştır. Ancak mevsim kış olduğundan muhacirlere dağıtılacak evlerin inşaatına hemen başlanılamamıştır. Muhacirlerin kış ortasında açıkta kalmamaları için inşaatlar tamamlanana kadar çevre köylere dağıtılarak misafir edilmeleri kararlaştırılmıştır (Tercüman-ı Hakikat, nr.4041, 18 Kanunusani 1307 30 Ocak 1892, s.3.)
Nihayet bahar mevsimi ile birlikte başlanılan inşaatların 1892 Ekim’inde tamamlanmasından sonra, 114 hanede 587 nüfus aralarında kura çektirilerek evlerine yerleştirilmiştir. Bunların kurdukları köye yeni bir ad verilmemiş ve eski ismi olan “Eminler” adıyla devam etmesi kararlaştırılmıştır. (BOA, İD, Nr. 1310. B/17; ŞD, nr.1717/38; BEO, Vilâyet Gelen-Giden, nr.161, 1310.CA/43, s.25-1310.C/49, s.26.)
Bu köyde yerleşenler, Kuban bölgesinin Maykop obruğundan gelmişlerdir. Köyde yerleşenlerin tamamı Çerkezlerin Abzeh boyundandır. Göçten sonra Kafkasya ile hiçbir iletişim kurmadıklarından, hangi köylerden geldiklerini hatırlamamaktadırlar.
Devam edecek. Fotoğraflar şahsım tarafından alan çalışması anında çekilmiştir.
Anayasa’nın 56. maddesine göre; “Herkes sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.”
Şerafettin GÜÇKONUYA İLGİ DUYANLAR İÇİN KAYNAKLAR:
1. AKTER, Ahmet (2006), “Tehcir Öncesi Vilayet-i Sitteden Amerika’ya Ermeni Göçü”, Doktora Tezi, T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İzmir, 2006.
2. AKYÜZ, Jülide, 2008, “Göç Yollarında; Kafkaslardan Anadolu’ya Göç Hareketleri”, Ahmet Yesevi Üniversitesi, Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi – Bilig, Yaz / 2008, sayı 46: 37-56
3. ALTAN, Mübeyyin Batu (2007), “Yirminci Yüzyılda Kırım’dan Türkiye’ye Yapılan Kırım Tatar Göçleri (1930 ve 1940 Göçleri), IV. Kültür Araştırmaları Sempozyumu: İç / Dış/Göç ve Kültür, Eylül 2007, Işık Üniversitesi, Şile İstanbul.
4. ARIK, Sabire (2007), “Polonyalı Göçmenlerin Günümüze Ulaşan Yansıması: Polonezköy (Adampol)”, IV. Kültür Araştırmaları Sempozyumu, İç/ Dış/ Göç ve Kültür, 15 – 17 Eylül 2007, Işık Üniversitesi Şile, İstanbul.
5. ATAMAN, Remzi (2006), Türkiye’de Yaşayan Doğu Türkistan Kökenli Uygur Türklerinin Sosyo Kültürel Kimlikleri – Kayseri Örneği, Yüksek lisans tezi, TC Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetim Ana Bilim Dalı, Sosyoloji Bilim Dalı, Temmuz 2006.
6. BAKAY, Gönül (2007), “İçimizden Biri: Arnavutlar”, IV. Kültür Araştırmaları Sempozyumu, İç/ Dış/ Göç ve Kültür, 15 – 17 Eylül 2007, Işık Üniversitesi Şile, İstanbul.
7. BAYRAKTAR, Hatice (2007), “Osmanlı’nın Balkanlardan Çekilmesi: Savaşlar, İsyanlar ve Göçler”, T.C.Balıkesir Üniversitesi F.E.F. Karesi Tarih Kulübü Bülteni, 2007 / 1, s. 65 – 86.
8. BIÇAKÇI, Ahmet Salih (1996), Türkiye’ye Göç Eden Özbeklerin Kimliklerin Muhafazası, TC. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Genel Türk Tarihi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 1996.
9. BİLGİ, Levent (2006), “Türk Romanında Savaş Sonrası Anadolu’ya Zorunlu Göçler” Doktora Tezi, T.C. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı, İstanbul, 2006.
10. BOZKURT, Giray Saynur (2010), Tito Sonrası Dönemde Eski Yugoslavya Bölgesindeki Türkler ve Müslümanlar”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies, X/2 (Kıs 2010), s.51-95.
11. ÇAĞLAYAN, Savaş (2007), “Bulgaristan’dan Türkiye’ye Göçler: Bulgaristan Halk Cumhuriyetinin İlanından Günümüze”, Doktora Tezi, TC. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı, İzmir, 2007.
12. ÇAVUŞOĞLU, Halim, “Yugoslavya – Makedonya’dan Türkiye’ye 1952 – 67 ‘Kitlesel’ Göçü ve Bursa’daki Göçmen Kesimi”, Mülkiye, Cilt:XXX, Sayı: 251.
13. DOĞANAY, Filiz (1996), “Türkiye’ye Göçmen Olarak Gelenlerin Yerleşimi” DPT.YBM 1997, ftp://ftp.dpt.gov.tr/pub/ekutup96, Kasım 1996, Ankara.
14. ENNELİ, Çağlar (2010), “Türkiye’de Gayrimüslim Azınlıklar ve Milliyetçilik: Bir Kavramsallaştırma Denemesi”, Türkiye’de Kesişen – Çatışan Dinsel ve Etnik Kimlikler, Say Yayınları, Ankara, 2010, s. 145 – 173.
15. HAJIAGHA, Mehdi (2007), “Türkiye’deki İranlı Göçmenlerin Kimlik, Aidiyet ve Uyum Sorunları (1979 İran Devrimi Sonrası)”, Doktora Tezi, T.C. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Ana Bilim Dalı, Ankara, 2007.
16. HALAÇOĞLU, Yusuf, “Ermenilerin Suriye’ye Nakli : Sürgün mü, Soykırım mı? Belgeler”
17. HIRSCHON, Renee, (2005), Ege’yi Geçerken-1923 Türk-Yunan Zorunlu Nüfus Mübadelesi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
18. HÜSEYİN, Ali (2007), “Batı Trakya Göçü”, IV. Kültür Araştırmaları Sempozyumu, İç/ Dış/ Göç ve Kültür, 15 – 17 Eylül 2007, Işık Üniversitesi Şile, İstanbul.
19. İPEK, Nedim (1995), “Anadolu’dan Amerika’ya Ermeni Göçü”, OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi), Sayı: 6 Sayfa: 257-280 DOI: 10.1501/OTAM_0000000246, Yayın Tarihi: 1995, .
20. KARPAT, Kemal H. (2010), Osmanlıdan Günümüze Etnik Yapılanma ve Göçler, Timaş Yayınları, İstanbul, 2010.
21. KILIÇBEYLİ, Elif Hatun (2007), “İdil Ural Türk Aydınlarının Türkiye Cumhuriyeti’ne Göçü: Entelektüel Açılımları”, IV. Kültür Araştırmaları Sempozyumu, İç/ Dış/ Göç ve Kültür, 15 – 17 Eylül 2007, Işık Üniversitesi Şile, İstanbul.
22. KIRIMLI, Hakan, Kırım’dan Türkiye’ye Kırım Tatar Göçleri,
23. KİRACI, Mehmet (2006), “Cumhuriyet Döneminin İlk Göçü: Türk Yunan Nüfus Mübadelesi” Yüksek Lisans Tezi, TC. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana bilim Dalı, Mayıs 2006.
24. ÖKSÜZ, Hikmet, (2000), “Türk-Rum Nüfus Mübadelesinin Sebep ve Bazı İstisnaları”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 48, cilt:XVI, Kasım 2000.
25. ÖZDEMİR, Mustafa (2007), “I. Dünya Savaşı Sırasında Osmanlı Ülkesinde Yaşanan Göç Hareketleri”, Doktora Tezi, T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkilap Tarihi Enstitüsü, İzmir, 2007.
26. PUTKARADZE, Şuşana (1998), “Çveneburebis Kartuli” adlı kitabının “Muhacire Kartvelebi” bölümünden Fevzi Çelebi’nin yaptığı çevirinin Ocak-Mart 1998 Sayı:27 tarihli Çveneburi Dergisinde yayımlanan makalesi. www.chveneburi.net
27. TEPEKAYA, Muzaffer (2006), “19. Yüzyılın İkinci Yarısında Kırım ve Kafkasya’dan Göç Hareketleri ve Saruhan (Manisa) Sancağı’na Göçler”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies, Cilt: VI, Sayı 2, Sayfa: 463-480, İzmir 2006.
28. TOKTAŞ, Şule (2010), “Göç Etmeniyle Etnik ve Dini Kimliklerde Yaşanan Etkileşimler: Türkiye’den İsrail’e Yahudilerin Göçü”, Türkiye’de Kesişen – Çatışan Dinsel ve Etnik Kimlikler, Say Yayınları, Ankara, 2010, s. 289 – 313.
29. YILMAZ, Mehmet (2001), “Balkan Savaş’ından Sonra Türkiye’den Yunanistan’a Rum Göçleri” Türkiye Araştırmaları Dergisi, ISSN 1300 – 5766, 10. Sayı, Güz 2001.
30. YÜKSEL, Özgür İlke Şanlıer (2008), “Türkiye’den Amerika Birleşik Devletleri’ne Göç Eden Birinci Kuşak Göçmenlerin Yararlandığı Kitle İletişim Ortamlarının Ulus aşırı Kimlik Dönüşümüne Etkileri”, Doktora Tezi, Eskişehir Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eylül 2008.
Diğer gönderilerimize göz at
[wpcin-random-posts]
İlk Yorumu Siz Yapın